Od transformacji energetycznej do partycypacji publicznej

Europejska konferencja mająca na celu wymianę dobrych praktyk z zakresu dekarbonizacji, poprawy efektywności energetycznej, zrównoważonej mobilności, wykorzystania OZE i wspierania partycypacji publicznej

Pierwsza europejska konferencja projektu MULTIPLY zorganizowana przez Legambiente miała miejsce 16 kwietnia i była poświęcona prezentacji i wymianie dobrych praktyk z zakresu dekarbonizacji, rozwoju wykorzystania odnawialnych źródeł energii, polityk efektywnościowych, zrównoważonej mobilności i partycypacji publicznej. Innymi słowy, kwestiom leżącym u podstaw Europejskiego Zielonego Ładu i transformacji ekologicznej, które mają umożliwić staremu kontynentowi osiągnięcie celów klimatycznych wyznaczonych dla 2050 r.

Europejski projekt Multiply zajmuje się tymi tematami już od dwóch lat, starając się uczynić zintegrowane planowanie miejskie jednym z najważniejszych narzędzi walki ze zmianą klimatu, której negatywne skutki coraz bardziej dotykają miasta i gminy. 

Konferencja pn. Big European Exchange miała miejsce pod koniec cyklu krajowych szkoleń i wizyt studyjnych dla miast zaangażowanych w projekt. Wzięły w niej udział 42 europejskie miasta, po 7 na każdy z zaangażowanych krajów, które dążą do tego, aby stać się bardziej przyjazne dla mieszkańca i odporne na zmianę klimatu. Jest to proces, który wymaga zaangażowania nie tylko liderów politycznych, którzy będą musieli podjąć decyzję co do środków zmierzających do poprawy sytuacji, ale i pracowników działów odpowiedzialnych za kwestie techniczne i komunikacyjne, których kompetencje i zaangażowanie są niezbędne do udanej realizacji odpowiednich projektów i inicjatyw. Niewątpliwie cele klimatyczne będą odgrywać decydującą role w transformacji naszych miast, zarówno tych dużych, jak i tych małych. Dlatego też, ważne jest, aby każdy interesariusz wewnątrz i na zewnątrz lokalnej administracji dysponował narzędziami wdrażania zmian, jak również aby zaangażować w ten proces mieszkańców, którzy także powinni mieć swoją rolę do odegrania.

Konferencja 

Konferencja trwała 7 godzin i była podzielona na 4 sesje tematyczne - dotyczącą zaopatrzenia w czystą energię, efektywności energetycznej, zrównoważonej mobilności oraz partycypacji publicznej. W ich trakcie 24 europejskie gminy miały możliwość zaprezentowania swoich dobrych praktyk i strategii w tych obszarach. Konferencję, transmitowaną na żywo, otworzył wiceprezes Legambiente,
Edoardo Zanchini, który miał zaszczyt przywitać wszystkich uczestników i podkreślić znaczenie zintegrowanego planowania i dekarbonizacji gospodarki dla osiągnięcia europejskich celów klimatyczno-energetycznych. Temat zintegrowanego planowania został następnie szerzej rozwinięty przez Borisa Hocksa, dyrektora generalnego Generation.Energy, który zaprezentował przykłady najlepszych praktyk, a także podzielił się doświadczeniami i wnioskami z warsztatów dotyczących zintegrowanego planowania przeprowadzonych we wszystkich krajach uczestniczących w projekcie.

Sesje

Sesja dotycząca zaopatrzenia w czystą energię była prowadzona przez Ruperta Wronskiego, koordynatora projektu, a w jej trakcie swoje doświadczenia i dobre praktyki prezentowało 6 europejskich gmin: Perchtoldsdorf (Austria),  Ajka (Węgry),  Örebro (Szwecja),  Montechiarugolo (Włochy), Bydgoszcz (Polska) i Recklinghausen (Niemcy). Przedstawiły one swoje lokalne strategie rozwoju wykorzystania odnawialnych źródeł energii i dążenia do samowystarczalności energetycznej przy wykorzystaniu czystych technologii.

Kolejna sesja, prowadzona przez Friedricha Hofera z Climate Alliance Austria, poświęcona była efektywności energetycznej, a głos w niej zabrały miasta Siemianowice Śląskie (Polska), Ferla (Włochy), Orebro (Szwecja), Budaörs (Węgry), Emmendingen (Niemcy) oraz Ober-Grafedorf (Austria). W jej trakcie 130 uczestników wydarzenia mogło posłuchać o różnych strategiach redukcji zużycia energii i renowacji energetycznej budynków realizowanych przez lokalne administracje.

Sesję poświęconą transportowi i mobilności prowadził Simone NuglioLegambiente. W jej trakcie uczestnicy zapoznali się z 5 lokalnymi strategiami rozwoju zrównoważonej mobilności. Transport i mobilność jest jednym z sektorów, które najtrudniej zdekarbonizować, zwłaszcza jeżeli chodzi o transport ciężki. Dlatego też warto zapoznać się z zaprezentowanymi podczas konferencji studiami przypadku XIII dzielnicy Budapesztu (Węgry), Umei (Szwecja), Weiz (Austria), Ostrołęki (Polska) i San Martino di Castrozza (Włochy) – przykładami rozwiązań, które nie tylko obniżają emisyjność transportu, ale i niosą korzyści mieszkańcom.

Ważną rolę w dokonywaniu strategicznych wyborów dotyczących dalszego rozwoju miasta ogrywają jego mieszkańcy, co można było zobaczyć na prezentacjach Hamburga (Niemcy), Sopronkövesd (Węgry), Mińska Mazowieckiego(Polska), Rankweil (Austria), Campi Bisenzio(Włochy) i Botkyrki(Szwecja). W ramach ostatniej sesji poświęconej partycypacji publicznej, poprowadzonej przez Katę Gyõri z Energiaklub, przedstawiciele miast opisywali, w jaki sposób mieszkańcy i lokalni interesariusze są angażowani w lokalne procesy planistyczne w celu lepszej identyfikacji ich potrzeb i zapewnienia im lepszej jakości życia. Działania te pozwoliły też zwiększyć świadomość społeczną odnośnie trudnego procesu transformacji, jakiemu stawić czoła będą musiały wszystkie regiony, a także zwiększyć wiedzę mieszkańców na temat realizowanych i planowanych projektów rozwojowych.

Wirtualna platforma konferencyjna

copernikoCałodniowa konferencja poświęcona była wymianie informacji, najlepszych praktyk i sprawdzonych rozwiązań i miała dostarczyć uczestnikom pomysłów na nowe działania i wzbogacenie własnych strategii rozwoju. Z tego powodu, oprócz wirtualnego pokoju na platformie ZOOM, podczas spotkania wykorzystano także wirtualną platformę Coperniko utworzoną przez AT Media S.r.l., innowacyjne włoskie przedsiębiorstwo specjalizujące się w rozwoju wirtualnej rzeczywistości i produkcji filmów VR 360. Udostępniona uczestnikom wirtualna przestrzeń pozwoliła im poczuć się jak na prawdziwej konferencji i umożliwiła odwiedzenie 7 stosik informacyjnych z plakatami prezentującymi sylwetki i dobre praktyki 43 miast zaangażowanych w projekt, a także różne europejskie projekty. Dodatkowo, w Sali plenarnej, uczestnicy mogli pogłębić swoją wiedzę na temat zintegrowanego planowania zapoznając się z rezultatami prac PosadMaxwan i Generation.Energy, które wsparły miasta w opracowaniu wstępnych koncepcji rozwojowych stanowiących odpowiedź na najważniejsze wyzwania, jakim stawiają czoła. Wreszcie, w wirtualnej kafejce można było poczytać o różnych ciekawostkach związanych w tradycjami i walorami Włoch będących gospodarzem konferencji.

 

Przykłady najlepszych praktyk

W Austrii w projekt zaangażowanych jest 7 miast, z czego 4 miały okazję zaprezentować jedną najlepszą praktykę podczas konferencji. Perchtoldsdrof reprezentował wiceburmistrz Christian Apl, który otworzył pierwszą sesję poświęconą czy stej energii i przedstawił miejską strategię dekarbonizacji pn. Perchtoldsdorf 4 Future. W kolejnej sesji, poświęconej efektywności energetycznej, burmistrz Ober-Grafendorf wyjaśnił, jak miasto oszczędza energię i koszty związane z gospodarką wodno-ściekową dzięki wdrożeniu inteligentnego systemu zarządzania wodami opadowymi pn. draingarden©. System bazuje na wykorzystaniu zieleni do absorpcji, zatrzymywania, filtrowania i magazynowania większych ilości wody w krótkim czasie. Deszczówka spływająca z ulicy jest naturalnie oczyszczana z zanieczyszczeń przez systemy korzeniowe roślin. System draingarden© pozytywnie wpłynął na mikroklimat dzięki ograniczeniu uszczelnienia powierzchni, magazynowaniu wody deszczowej i ewaporacji. Trzecim austriackim miastem, które zaprezentowało swoją dobrą praktykę był Weiz. Barbara Kulmer przedstawiła miejską strategię mobilności wraz z przykładami już zrealizowanych inicjatyw, jak np. instalacja urządzenia do liczenia pieszych i cyklistów, czy przebudowa pociągu towarowego na pasażerski. Wreszcie, podczas ostatniej sesji, przedstawicielka Rankweil Karin Böhler, przedstawiła strategię komunikacji miasta, mającą na celu zwiększenie zainteresowania lokalnej społeczności rozwojem centrum miasta. Wyjaśniła ona, w jaki sposób miasto blisko współpracuje z interesariuszami i mieszkańcami, aby osiągnąć założone cele. Zwróciła uwagę, że mieszkańcy muszą szybko zobaczyć jakieś efekty ich udziału i że ważne jest utrzymywać łańcuch informacji (lokalna administracja/politycy, ludzie, na których planowane działania mają bezpośredni wpływ, cała społeczność). W konferencji wzięły udział także pozostałe austriackie miasta uczestniczące w projekcie - Gerersdorf, Knittelfeld, Spillern które miały swoje plakaty na wirtualnej platformie.

 

W Niemczech w projekt zaangażowane są następujące miasta: Boeblingen (Rauher Kapf), Emmendingen (Bürkle-Bleiche), Halle (Lutherviertel), Hamburg (Lokstedt), Kiel (Holtenau Ost), Moenchengladbach (Rheydt) i Recklinghausen (Hillerheide). Boeblingen jest w trakcie przekształcenia dzielnicy Rauher Kapf w dzielnicę zrównoważoną, nastawioną na przyszłość, z niskoemisyjnymi budynkami, produkcją energii z OZE i innowacyjnymi rozwiązaniami z zakresu mobilności. Emmendingen przeprowadziło bardzo udaną kampanię mającą na celu poprawę efektywności energetycznej prywatnych budynków mieszkalnych, która w długim okresie powinna przyczynić się do zwiększenia wskaźnika renowacji w tym sektorze. Początkowo prowadzona w jednej dzielnicy kampania jest aktualnie rozszerzana na całe miasto, a także włączane są do niej kwestie związane ze zrównoważoną mobilnością. Halle aktywnie ogranicza emisje z dzielnicy Lutherviertel przebudowując lokalny system zaopatrzenia w ciepło na taki, który w większym stopniu korzysta z bardziej przyjaznych środowisku źródeł ciepła. Hamburg testuje różne podejścia do dekarbonizacji dzielnicy Lokstedt, jednocześnie stwarzając mieszkańcom szereg możliwości włączenia się w ten proces. Kiel buduje całą nową dzielnicę w Holtenau Ost, stosując rozwiązania, które mają uczynić ją obszarem niskoemisyjnym, odpornym na zmianę klimatu oraz potencjalne przyszłe wyzwania. Ważnymi tematami są tu wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, zapewnienie wysokiego standardu energetycznego budynków oraz przyjazna dla klimatu mobilność. Moenchengladbach modernizuje dzielnicę Rheydt położoną w centrum miasta. Planowana jest przebudowa ratusza, aby uczynić go bardziej przyjaznym dla klimatu, a także zachęcenie prywatnych właścicieli do modernizacji energetycznej ich budynków. Także Recklinghausen przebudowuje jedną z dzielnic – Hillerheide. Dawny tor do wyścigów zaprzęgów zostanie przekształcony w jezioro, które będzie służyło różnym celom: rekreacji, adaptacji do zmiany klimatu, a także… produkcji energii. Ważną rolę odgrywa także włączenie w rozwój dzielnicy i połączenie jej starej i nowej części mieszkańców.

 

We Włoszech w projekt zaangażowane jest 7 miast: ApriliaCampi Bisenzio, Ferla, Fluminimaggiore, Montechiarugolo, Primiero San Martino di CastrozzaRocca Canterano. Primiero San Martino di Castrozza, małe miasteczko położone w prowincji Trydent, jest w trakcie tworzenia spółdzielni energetycznej zarządzając, we współpracy z ACSM Spa, 14 hydroelektrowniami i 2 ciepłowniami opalanymi biomasą drzewną. Kolejnym krokiem będzie dzielenie się wytworzoną i nieskonsumowaną energią z sąsiednimi gminami. W Ferli (prowincja Syrakuzy) siedem systemów fotowoltaicznych zasila kilka budynków miejskich i szkolnych. Miasto dąży też do ograniczenia ruchu samochodowego poprzez zapewnienie bliskości niezbędnych usług i udostępnienie rowerów ze wspomaganymi pedałami oraz planuje wprowadzenie zachęt i subsydiowanych taryf zachęcających do montażu instalacji solarnych (ogniwa PV, kolektory słoneczne). Warto wspomnieć, iż Ferla jest także liderem demokracji partycypacyjnej: wszystkie procesy inicjowane przez miasto są najpierw omawiane z mieszkańcami za pośrednictwem mediów społecznościowych oraz spotkań na placu. Podobnie jak Ferla, także Campi Bisenzio ma doświadczenie w rozwoju partycypacji publicznej mieszkańców:  od 2015 r. eksperymentuje z formułą budżetu obywatelskiego, dając mieszkańcom moc decyzyjną w obszarze finansowania projektów. W tym samym duchu tworzona była Distretto dell'Economia Civile (Dzielnica Przedsiębiorczości Społecznej), gdzie polityka publiczna krzyżuje się z zasadami ekonomii obywatelskiej. Aprilia jest aktywna na polu efektywności energetycznej i zrównoważonej mobilności:  8 500 lamp LED oświetla tu przestrzenie publiczne, a budynek urzędu miasta, będący uprzednio w klasie energetycznej G został zmodernizowany do klasy A. Położone na Sardynii Fluminimaggiore rozpoczęło realizację projektu Happy Village (Szczęśliwa Wioska), aby zapobiec dalszemu spadkowi liczby mieszkańców. Renowacji z zastosowaniem zielonych i efektywnych energetycznie rozwiązań poddane zostały puste lub opuszczone domy, aby przyciągnąć sezonowych turystów oraz nowych mieszkańców, gwarantując im też dostęp do niezbędnych usług. Zielona mobilność i oszczędzanie energii to z kolei dwa kluczowe element strategii rozwoju Montechiarugolo: w ostatnich latach renowacji energetycznej i certyfikacji poddanych zostało wiele budynków użyteczności publicznej (w tym szkół), a także powstał inteligentny system oświetlenia publicznego. Promowane jest też alternatywne podejście do mobilności, m.in. dzięki utworzeniu ścieżek rowerowych wzdłuż głównych dróg w mieście. Wreszcie, Rocca Canterano odzyskuje dla mieszkańców opuszczony teren budując eko-basen z systemem fotowoltaicznym, systemem kolektorów słonecznych i oświetleniem LED.

 

W Polsce w projekcie uczestniczą trzy miasta prekursorzy: BydgoszczPiastów  i Sztum oraz cztery miasta zaangażowane: Grodzisk MazowieckiMińsk MazowieckiOstrołęka i Siemianowice ŚląskieGrodzisk Mazowiecki ma ambicję bycia miastem nowoczesnym,
rozwijającym się, a jednocześnie czystym, przyjaznym środowisku i mieszkańcom. Miasto planuje pilotażowy projekt zakupu autobusów elektrycznych i rozwój miejskiej mobilności, m.in. poprzez wprowadzenie inteligentnych systemów transportowych. Mińsk Mazowiecki jest dynamicznie rozwijającym się centrum administracyjnym i usługowym wchodzącym w skład Obszaru Metropolitarnego Warszawy. Miasto podejmuje wiele działań mających na celu ochronę środowiska naturalnego, zapewnienie odpowiedniej jakości i dostępności przestrzeni publicznych oraz poprawę jakości życia mieszkańców. W chwili obecnej planuje kompleksową modernizację systemu oświetlenia publicznego, która ma m.in. zwiększyć jego efektywność, a także ograniczenie ruchu samochodowego poprzez wprowadzenie systemu roweru miejskiego we współpracy z sąsiednimi gminami. Ostrołęka zmaga się z problemami zanieczyszczenia powietrza, suburbanizacji, braku przestrzeni w centrum miasta, nieefektywnego transportu publicznego i dużego ruchu samochodowego. W mieście wdrożono już wiele działań, które mają pomóc w ich rozwiązaniu, a planowane są kolejne. W duchu zintegrowanego podejścia miasto stara się pokryć jak największy obszar lokalnymi planami zagospodarowania przestrzennego, wymienia oświetlenie publiczne na bardziej efektywne energetycznie oraz dąży do eliminacji konwencjonalnych źródeł ciepła. Siemianowice Śląskie od 5 lat konsekwentnie realizuje politykę SMART CITY (pol. Inteligentnego Miasta). Miasto poprawia efektywność wykorzystania energii w budynkach użyteczności publicznej i mieszkalnych wprowadzając w nich monitoring zużycia energii, wdraża rozwiązania wskazane w Strategii Rozwoju Elektromobilności, promuje racjonalne wykorzystanie zasobów oraz rozwija gospodarkę o obiegu zamkniętym, ograniczając w ten sposób negatywny wpływ na środowisko. Bydgoszcz jest  miastem, które od lat wdraża rozwiązania z zakresu zrównoważonej urbanistyki i dąży do osiągnięcia samowystarczalności energetycznej. Miasto posiada Miejską Pracownię Urbanistyczną oraz Wydział Zintegrowanego Rozwoju i Środowiska, które pomagają zapewnić kompleksowe planowanie rozwoju miasta. Piastów z powodzeniem realizuje projekty z zakresu zarządzania mobilnością, energią i planowania przestrzennego. Sztum dąży do neutralności klimatycznej m.in. realizując Strategię Rozwoju Elektromobilności, rozwój klastra energii oraz wykorzystanie informacji z lokalnego programu rewitalizacji. Miasto aktywnie rozwija transport miejski oparty o pojazdy elektryczne i zasilane CNG oraz zachęca do korzystania z rowerów inwestując w niezbędną infrastrukturę oraz tworząc bezpieczne warunki do poruszania się rowerem po mieście.

 

W Szwecji w projekcie uczestniczy sześć gmin Botkyrka, Umeå, Örebro, Kalmar, Västerås i Lomma. Podczas konferencji Örebro podzieliło się swoimi doświadczeniami związanymi z pracą nad poprawą efektywności energetycznej i zwiększeniem wykorzystania OZE. Miasto zamierza stworzyć dzielnicę, gdzie budynki będą dzieliły się energią a samochody elektryczne będą wykorzystywane jako akumulatory energii. Celem projektu jest ograniczenie wykorzystania kopalnych źródeł energii w godzinach szczytowych. Umeå opowiedziała o wdrażanych przez siebie środkach z zakresu zrównoważonej mobilności, których celem jest osiągnięcie 65% zrównoważonych przejazdów w 2030 r. Obejmują one m.in. wprowadzenie elektrycznych rowerów towarowych oraz nową koncepcję przystanków autobusowych. Botkyrka podzieliła się swoją metodą na zwiększenie partycypacji publicznej. W każdej z dzielnic utworzone zostały tzw. „grupy networkingowe” i „zespoły tymczasowe”, jak również corocznie dokonywane są analizy i planowanie dalszego rozwoju z udziałem mieszkańców i lokalnych organizacji. Dotyczy to też projektów rozwoju dzielnic, które mają pokazać, w jaki sposób rozwijać je w długim okresie. Botkyrka wieży, że mieszkańcy są ekspertami, a bliska współpraca z nimi pomaga stworzyć lepszą bazę dla zrównoważonego rozwoju i integracji procesów planistycznych.

 

Na Węgrzech w projekt zaangażowanych jest 7 gmin: AjkaBudaörs, II dzielnica Budapesztu, Répceszemere, Sopronkövesd, Szarvas oraz XIII dzielnica Budapesztu.  Ajka daje dobry przykład, w jaki sposób zarządzać projektami rozwojowymi we współpracy z sąsiadującymi miastami, a także jak wspierać renowację energetyczną budynków udzielając bezpośredniego wsparcia finansowego mieszkańcom. Budaörs jest jednym z pierwszych węgierskich miast, które – już w 2012 r. – opracowały Plan działań na rzecz zrównoważonej energii.  Miasto daje dobry przykład starając się maksymalizować efektywność wykorzystania energii we własnych budynkach, a także prowadząc udany program renowacji budynków skierowany do mieszkańców. II Dzielnica Budapesztu z kolei realizuje kilka projektów rozwojowych na swoich terenach zielonych i – we współpracy z lokalną społecznością - rozpoczyna program edukacyjny dla dzieci. Répceszemere planuje pokryć 100% zapotrzebowania na energię swoich budynków za pomocą odnawialnych źródeł energii i uniezależnić się w ten sposób od centralnych dostawców energii. W przyszłości miasteczko planuje też rozwijać systemy energetyki obywatelskiej, system ogrzewania na podczerwień zintegrowany z panelami słonecznymi, budowę małych elektrowni wodnych itp. Sopronkövesd daje dobry przykład mieszkańcom instalując systemy PV na własnych budynkach. W wiosce można znaleźć też kilka turbin wiatrowych należących do krajowego operatora. Szarvas realizuje projekt pn. “Zielone miasto” obejmujący nowe nasadzenia drzew i renowację terenów zielonych. Miasto przoduje też w wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii posiadając systemy PV na budynkach miejskich oraz miejski system ciepłowniczy w znacznym stopniu zasilany energią geotermalną. Wreszcie, XIII Dzielnica Budapesztu może pochwalić się dobrymi praktykami w zakresie angażowania mieszkańców we wspólny rozwój i utrzymanie terenów zielonych, w tym realizacją programu “adopcji terenów zielonych”, a także programu zwiększenia partycypacji publicznej w obszarze planowania przyszłości tych terenów. Jest także jedyną dzielnicą w kraju, która wybudowała – w 100% z własnych środków – 100-apartamentowy budynek mieszkalny w standardzie budynku pasywnego.

Aby pobrać prezentacje i inne materiały z konferencji, należy wpisać hasło, które otrzymali Państwo w mailu wysłanym po wydarzeniu. Tych z Państwa, którzy w wydarzeniu nie uczestniczyli, a są zainteresowani otrzymaniem prezentacji prosimy o kontakt z naszym biurem: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.. Poniższe prezentacje i materiały nie mogą być udostępnianie ani publikowane bez zgody Stowarzyszenia.

Tu możesz pobrać prezentacje

Prezentacje power-point (BEE)

.. a tu sylwetki i przykłady dobrych praktyk miast uczestniczących w projekcie:

Austriackie miasta 

Niemieckie miasta 

Węgierskie miasta 

Włoskie miasta

Polskie miasta

Szweckie miasta